I'm a title.

Historia parafii [strona w przygotowaniu]

Parafia rzymskokatolicka pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Racławicach powstała po kanonizacji św. Stanisława, a więc po roku 1253. Przyjmuje się, że została erygowana po drugim najeździe tatarskim na Polskę – w 1270 lub 1280 r. Wydzielono ją z parafii pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika w Bielinach.

Najstarsza wzmianka dotycząca probostwa racławickiego pochodzi z Akt Kamery Apostolskiej (Acta Camerae Apostolicae) z 1325 r. Ówczesny proboszcz, ks. Paweł (nieznany z nazwiska), płacił 14 skojców i 10 denarów podatku kościelnego. Kolejne informacje znajdują się w Księdze uposażenia diecezji krakowskiej (Liber beneficiorum diocesis cracoviensis) ks. Jana Długosza z lat 1470–1480. Posługę proboszcza pełnił wówczas ks. Przybysław (również nieznany z nazwiska). W skład parafii wchodziły wtedy wsie: Racławice, Przędzel, Zarzecze oraz nieistniejące obecnie Zaosice i Podgrodzie. Pobliska wieś Nisko należała do XVI w. do parafii bielińskiej, a następnie do parafii w Racławicach.

​

Parafia racławicka od czasu powstania aż do rozbiorów Rzeczypospolitej znajdowała się w archidiakonacie sandomierskim w diecezji krakowskiej. Od 1772 r. leżała w zawiślańskiej części diecezji krakowskiej. W jej skład wchodziły: Racławice, Wolina, Nowa Wieś, Zarzecze, Huta Deręgowska, Przędzel, Przędzel-Kolonia, Stróża, Kończyce, część Nowosielca oraz Nisko wraz z przysiółkami – Malcami, Moskalami, Warchołami i Podwoliną. Obszar parafii pokrywał się częściowo z terytorium parafii greckokatolickiej pw. św. Onufrego w Dąbrówce koło Ulanowa. W 1786 r. parafię racławicką włączono tymczasowo w granice administracyjne diecezji tarnowskiej. Następnie w latach 1786–1992 należała do diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego. Obecnie znajduje się w diecezji sandomierskiej, w dekanacie Nisko. Z rozległego terytorium probostwa utworzono z biegiem czasu nowe ośrodki duszpasterskie: Nisko (1928 r.), Zarzecze (1935 r.), część Nowosielca (1968 r.), Przędzel (1971 r.), Nisko-Podwolina (2002 r.).

​

Dawne kościoły parafialne

Pierwszy kościół 

Według podań mieszkańcy Racławic chcieli zbudować pierwszy kościół na polu uprawnym, będącym własnością parafialną. Świątynię zbudowano jednak w innym miejscu. Zmiana lokacji była związana z wydarzeniem, które uznano za cud: woły ciągnące wozy z drewnem na budowę kościoła zboczyły z drogi, uklękły w miejscu dzisiejszego placu kościelnego i nie dały się stamtąd wypędzić. Pole plebańskie, przeznaczone wcześniej pod budowę świątyni, nazywano potem Poświątną, Poświątnym lub Poświętnym. Granice tego obszar wyznaczają obecnie Księże Stawy, ul. Nadjeziorze i ul. Zielona.

Nie ustalono dotychczas, ile kościołów istniało w Racławicach na przestrzeni wieków. Pierwszy z nich wzniesiono ok. 1270 r. Był to budynek drewniany, osadzony na kamiennej podmurówce. Posiadał prawdopodobnie dach pokrytym gontem i wieżyczkę sygnaturkową. Teren przykościelny służył jako cmentarz grzebalny. Przypuszcza się, że w okresie XIII–XVII w. istniało jeszcze kilka kościołów parafialnych, które były niszczone podczas najazdów wojsk nieprzyjacielskich.

​

Kościół z XVII wieku

W XVII w. przystąpiono do budowy nowego drewnianego kościoła. Został on zdewastowany przez wojska nieprzyjacielskie w czasie potopu szwedzkiego (1655–1660). Możliwe, że kościół uległ zniszczeniu 27 marca 1656 r. w trakcie bitwy na przedpolach Racławic i Niska. Doszło podczas niej do walk pomiędzy wycofującymi się wojskami szwedzkimi i partyzantami chłopskimi z okolicznych wsi.

Budynek kościelny odbudowano po potopie szwedzkim. Ze względu na brak odpowiedniej konserwacji elementów drewnianych i szkody spowodowane gwałtownymi zjawiskami atmosferycznymi, już na początku XVIII w. stan świątyni był niezadowalający. Obiekt poddano kilkukrotnym naprawom. Po  1713 r. z inicjatywy ks. Józefa Bajczyńskiego wykonano m.in. nową podłogę z tarcic oraz wymieniono drewniane przyciesie przy fundamentach. Kolejne prace prowadzono w latach 30. XVIII w. na zlecenie Zdzisława Zamojskiego – właściciela Racławic, Woliny, Przędzela i Stróży. Ze względu na zły stan techniczny dotychczasowego kościoła powzięto decyzję o powstaniu nowej budowli sakralnej.

Kościół z I połowy XVIII wieku

​

Kolejną świątynię ufundował Józef Grabiński, podczaszy wieluński, który po 1730 r. został właścicielem części Racławic i Przędzela. Kościół zbudowano z drewna modrzewiowego na murowanym fundamencie. Była to budowla składająca się z prostokątnego trójnawowego korpusu, zakończonego węższym prezbiterium. Od frontu do korpusu przylegał babiniec w formie niskiej, czworobocznej wieży. Przy prezbiterium znajdowały się pomieszczenia zakrystii. Dwuspadowy dach świątyni i dach babińca wieńczyły wieżyczki sygnaturkowe z cebulastymi hełmami. Konsekracji dokonał 26 października 1742 r. ks. bp Michał Kunicki, sufragan krakowski. Ówczesna racławicka świątynia przypominała architektonicznie kościół rzymskokatolicki  pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Krzeszowie nad Sanem z 1727 r.

Budynek posiadał bardzo bogate wyposażenie w stylu barokowym, które ufundowali przedstawiciele okolicznej szlachty. W ołtarzu głównym znajdował się obraz św. Stanisława z miedzianą posrebrzaną suknią, srebrną mitrą i pastorałem oraz pozłacanym pektorałem ze srebra. Ozdoby obrazu zostały ufundowane przez Stanisława Lochmanowicza, administratora przędzelskiego. Obrazy w ołtarzach bocznych posiadały również srebrne ozdoby (fundacji m.in. Konstancji Mniszkowej, cześnikowej podolskiej, oraz Stefana Bukowskiego, podczaszego stężyckiego).

Kościół spłonął 28 października 1914 r. na skutek ostrzału przez wojska rosyjskie. Pożar był tak duży, że łuna ognia była widoczna w promieniu 5 km, a pnie lip rosnących na cmentarzu przykościelnym zostały uszkodzone (rany na drzewach są widoczne do dziś). Organista Antoni Józef Franuś zdążył uratować z płonącego kościoła srebrną monstrancję. Reszta wyposażenia oraz dokumenty parafialne zostały doszczętnie zniszczone. Msze Święte i nabożeństwa sprawowano po pożarze świątyni w budynku plebanii.

​

Kościół tymczasowy z lat 1919–1920

​

Następny kościół parafialny zbudowano na fundamentach poprzedniego w latach 1919–1920 z inicjatywy ks. Wojciecha Sapeckiego. Pełnił on funkcję kościoła tymczasowego.  Oddano go do użytku i uroczyście poświęcono 8 maja 1921. Była to budowla wykonana z drewna sosnowego, z niskim babińcem frontowym, prostokątnym korpusem nawowym i węższym prezbiterium, przy którym znajdowały się pomieszczenia zakrystii. Dwuspadowy dach korpusu wieńczyła wieżyczka sygnaturkowa z ażurową latarnią i hełmem w kształcie ośmiobocznego ostrosłupa. Początkowo pokrycie dachowe wykonane było z eternitu. W 1923 r. na zlecenie ks. Gerarda Kielara wymieniono je na blachę ocynkowaną.

Wnętrze posiadało trzy nawy – środkową ze sklepieniem kolebkowym i boczne z płaskim sufitem. W prezbiterium znajdował się drewniany ołtarz główny. Posiadał on antepedium malowane na płótnie i pozłacane tabernakulum z drewna dębowego. Nad głównym ołtarzem wisiał obraz przedstawiający modlitwę Pana Jezusa w Ogrójcu. Został namalowany w 1920 r. przez Marię Waldeckową, właścicielkę zespołu dworsko-parkowego w Racławicach-Waldekówce. Prezbiterium było oddzielone od nawy głównej drewnianą balustradą komunijną. Przy balustradzie, z lewej strony świątyni, znajdowała się drewniana ambona z napisem: „Kto z Boga jest, ten słów Bożych słucha”.

​

W lewej nawie kościoła umieszczony był ołtarz Najświętszego Serca Pana Jezusa, z figurą Pana Jezusa i obrazem św. Franciszka z Asyżu. W prawej nawie znajdował się ołtarz poświęcony Niepokalanemu Poczęciu Najświętszej Panny Maryi, z figurą Matki Bożej i obrazem św. Teresy z Avili. Nad wejściem z babińca do nawy głównej mieścił się drewniany chór muzyczny. W 1921 r. ks. Wojciech Sapecki zakupił w Krakowie dwugłosową fisharmonię z pedałem nożnym. W 1955 r. staraniem ks. Mieczysława Porawskiego rozbudowano chór i umieszczono na nim organy 12-głosowe, które zastąpiły wcześniejszy instrument.

Ks. Porawski od początku swojej działalności duszpasterskiej planował budowę nowego kościoła. Nie otrzymał jednak zgody od lokalnych władz komunistycznych. Zajął się więc wyposażaniem dotychczasowej świątyni. Na jego zlecenie w latach 1955–1998 powstały m.in.: ołtarze, chrzcielnica, ambona, konfesjonały, 25-głosowe organy, pieta oraz krucyfiks z figurą Chrystusa ukrzyżowanego. Znajdowały się one w kościele tymczasowym do 1998 r.

​

Obecny kościół parafialny

​

Budowę obecnego kościoła parafialnego rozpoczęto 15 października 1991 r. z inicjatywy ks. Mieczysława Porawskiego. Prace budowlane realizowała firma „Stalprzem” ze Stalowej Woli. Autorem projektu był mgr inż. Zygmunt Chucherko z Kazimierzy Wielkiej. Obliczenia konstrukcyjne wykonał mgr inż. Radosław Siekierski z Buska-Zdroju. Obowiązki inspektora nadzoru budowy pełnił inż. Ryszard Kuprian ze Stalowej Woli. Budowę zakończono wiosną 1998 r. Budowa kościoła była finansowana przez parafian w kraju i za granicą. Do nowego obiektu sakralnego przeniesiono wyposażenie z poprzedniej świątyni. Sprzęty liturgiczne zostały odnowione przez Józefa Dąbka z Niska.

Pierwszą Mszę Świętą w nowym kościele sprawował w Wielki Czwartek 9 kwietnia 1998 r. ks. Mieczysław Porawski. Uroczystej konsekracji dokonał 8 maja 1999 r. ks. bp Wacław Świerzawski, ordynariusz sandomierski. W latach 2012–2015 na zlecenie ks. Jana Kądziołki dokonano gruntownej renowacji wyposażenia liturgicznego. Konsultacje w sprawie renowacji prowadzono z ks. dr. hab. Tomaszem Moskalem, historykiem Kościoła (pochodzącym z naszej parafii) i ks. Władysławem Rogałą, specjalistą w dziedzinie sztuki kościelnej. Prace renowacyjne, połączone ze złoceniem, srebrzeniem i polichromowaniem dekoracji snycerskich, wykonał artysta plastyk Józef Gołąb z Rzeszowa.

​

Kościół parafialny został zbudowany w stylu postmodernizmu historyzującego, z elementami nawiązującymi do gotyku ceglanego i romanizmu. Budynek składa się z prostokątnego korpusu nawowego, zakończonego nieco szerszym prezbiterium w formie pseudotranseptu połączonego z apsydą. Do prezbiterium przylegają pomieszczenia zakrystii i sal parafialnych. Front kościoła zdobią schodkowate ceglane sterczyny. Są one przedzielone otynkowanymi polami, w których znajdują się otwory okienne. Dół elewacji posiada boniowanie z czerwonego granitu szwedzkiego. Schody wraz z wejście głównym ocienia baldachim. Z lewej strony świątyni mieści się niewielki czworoboczny babiniec z bocznym wejściem oraz zejście do podziemi kościoła. Z prawej strony ulokowane są schody wiodące do zakrystii i sal parafialnych. Dach świątyni jest dwuspadowy, wykonany z czerwonej blachodachówki. Wieńczy go wieżyczka sygnaturkowa z ośmioboczną ażurową latarnią i stożkowatym hełmem z krzyżem.

Trójnawowe wnętrze charakteryzuje się układem pseudobazylikowym. Przy wejściu głównym mieści się wewnętrzny babiniec, nad którym znajduje się chór muzyczny. Do nawy głównej prowadzi arkada z żelaznymi kratami w stylu neoromańskim, z motywami zoomorficznymi i roślinnymi. Nawa główna posiada sklepienie kolebkowe z przęsłami, wsparte na filarach o przekroju kołowym. W nawach bocznych znajduje się sklepienie płaskie podzielone przęsłami oraz arkady z otworami okiennymi. Ściany w babińcu, nawach bocznych i filary ozdobione są boazerią z beżowego granitu afrykańskiego i chińskiego. Posadzka w korpusie nawowym wykonana jest z włoskich płytek gresowych, a w prezbiterium – z różowego marmuru dolnośląskiego.

Walory artystyczne nowo powstałego kościoła pozytywnie ocenili historycy sztuki – Hanna Lawera i Artur Bata: „W najstarszej na tych terenach parafii (…) wybudowano współcześnie okazałą świątynię. (…) Stare ołtarze ustawione w nowoczesnym wnętrzu wnoszą w nie urok tak charakterystyczny dla dawnych sprzętów. Dzięki temu, pozbawiona jeszcze indywidualnego wyrazu świątynia, podniesiona została do rangi obiektu o wartości artystyczno-historycznej”.

​

Ołtarz główny

​

Neobarokowy ołtarz główny powstał w latach 1955–1956 w pracowni rzeźbiarskiej ks. Henryka Urbanika w Domostawie. Autorami rzeźb i elementów snycerskich byli: Stanisław Kozioł z Woli Rzędzińskiej, Edward Muchowicz z Jasła oraz Wincenty Pustelak z Zaczernia. Ołtarz został uroczyście poświęcony 18 listopada 1956 r. przez ks. Wincentego Boczara, dziekana rudnickiego. W latach 2012–2013 przeprowadzono jego gruntowną renowację. Obecna kolorystyka nawiązuje do poprzedniego barokowego ołtarza głównego z I połowy XVIII wieku, który spłonął w 1914 r.

​

Ołtarz główny wykonano z drewna dębowego. Posiada bogatą dekorację snycerską z drewna lipowego, złoconą, srebrzoną i polichromowaną. Mensa ołtarzowa wsparta jest na czterech kolumnach z kanelowanymi trzonami. Antependium zdobi tondo z monogramem IHS oraz stylizowane liście palmowe. Na predelli znajduje się  tabernakulum z płaskorzeźbą Chrystusa, osłonięte cyborium w formie baldachimu. Cokół nastawy posiada prostokątne pola, w których znajdują się motywy akantu mięsistego, winogron, Najświętszego Serca Pana Jezusa i Niepokalanego Serca Maryi. Nastawa ołtarza posiada cztery duże kolumny z kanelowanymi trzonami. Głowice wszystkich kolumn ozdobione są motywami akantu mięsistego i wolutami. W centrum nastawy znajduje się wnęka, ozdobiona dwiema mniejszymi kolumnami oraz baldachimem z lambrekinami, wolutami, liśćmi akantu i dwiema małymi amforami. We wnęce umieszczona jest figura św. Stanisława ze Szczepanowa, patrona parafii, w szatach liturgicznych, z insygniami biskupimi. Po bokach znajdują się wysunięte ku przodowi cokoły z figurami świętych: z lewej strony – św. Kazimierza Jagiellończyka w stroju książęcym, z prawej – św. Wojciecha w stroju biskupim, z tekstem Bogurodzicy. W naczółku nastawy umieszczone jest tondo z gołębicą Ducha Świętego w glorii, rzeźby dwóch Cherubinów oraz dwie duże amfory. Naczółek zdobią woluty, lambrekiny i akanty.

​

Ołtarze boczne

Ołtarze boczne znajdowały się pierwotnie w cerkwi greckokatolickiej pw. Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Leżajsku. Powstały w 1904 r. z inicjatywy ks. Ołeksandra Pasławskiego oraz ukraińskich parafian. W 1945 r. w czasie Operacji ''Wisła'' część ludności ukraińskiej deportowano do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, a ostatni proboszcz greckokatolicki – ks. Jurij Kykta – został zmuszony do opuszczenia parafii. Za sprawą ks. Józefa Gorczycy, proboszcza rzymskokatolickiej parafii pw. Trójcy Przenajświętszej w Leżajsku, w latach 1946–1955 cerkiew była użytkowana jako kościół szkolny. W 1955 r. została odebrana wspólnocie rzymskokatolickiej przez lokalne władze komunistyczne. Zamieniono ją na magazyn mąki i innych produktów spożywczych, należący do PSS Społem. Aby uchronić wyposażenie cerkiewne przed profanacją, ks. Gorczyca otrzymał zgodę od Kurii Biskupiej w Przemyślu na zagospodarowanie przedmiotów liturgicznych. 

Ks. Mieczysław Porawski postarał się o przeniesienie ołtarzy cerkiewnych do kościoła w Racławicach. W 1955 r. przydzielono naszej parafii nastawy dwóch ołtarzy z ikonami świętych: Jana Chrzciciela i Jerzego Zwycięzcy oraz Mikołaja z Miry i Michała Archanioła, a także sygnaturkę cerkiewną. W 1956 r. ks. Porawski zamówił u krakowskiej malarki Agnieszki Stępak obrazy Niepokalanego Serca Maryi oraz Najświętszego Serca Pana Jezusa w miejsce zniszczonych ikon. Nastawy ołtarzowe odnowiono w pracowni rzeźbiarskiej ks. Henryka Urbanika w Domostawie. Tam wykonano również nowe mensy ołtarzowe i antependia. Ołtarze boczne zostały uroczyście poświęcone 1 stycznia 1957 r. przez ks. Wincentego Boczara, dziekana rudnickiego. W 2013 r. poddano je gruntownej renowacji.

​

Ołtarze boczne reprezentują styl eklektyzmu cerkiewnego. Zostały wykonane z drewna dębowego. Posiadają bogatą dekorację snycerską z drewna lipowego, złoconą, srebrzoną i polichromowaną. Mensy ołtarzowe wsparte są na czterech kolumnach z kanelowanymi trzonami. Na predellach znajdują się tabernakula z płaskorzeźbami. Nastawy ołtarzowe posiadają duże obrazy z półkolistą krawędzią górną oraz dwie kolumny, z geometryczno-kwiatowymi reliefami u dołu i kanelurami. Głowice kolumn ozdobione są motywami akantu mięsistego i wolutami. Boki nastaw zamykają uszaki z motywami wstęgi, liści i kwiatów lilii oraz akantu mięsistego. Nad obrazami mieszczą się półkoliste naczółki z ikonami w formie tonda i puttami. Naczółki zwieńczone są sterczynami z krzyżem łacińskim w glorii. W lewym ołtarzu znajdują się: antependium z wyobrażeniem Serca Maryi w glorii, tabernakulum z płaskorzeźbą Baranka Paschalnego, obraz Niepokalanego Serce Najświętszej Maryi Panny, ikona św. Michała Archanioła, patrona Rusi. W prawym ołtarzu: antependium z wyobrażeniem Serca Pana Jezusa w glorii, tabernakulum z płaskorzeźbą Pelikana karmiącego pisklęta własną krwią, obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa, ikona św. Jerzego Zwycięzcy, męczennika.

Ołtarz wolno stojący i lektorium

​

Ołtarz wolno stojący powstał w 1998 r. z polecenia ks. Mieczysława Porawskiego. Wykonano go z różowego marmuru śląskiego. Składał się początkowo z mensy wspartej na czterech neoromańskich kolumnach. W 2012 r. z inicjatywy ks. Jana Kądziołki zmodernizowano ołtarz według projektu ks. Władysława Rogali. Poszerzono mensę ołtarzową, a między kolumnami wstawiono marmurowo-granitowe antepedium z płaskorzeźbą Baranka. Wykonano również lektorium z elementów granitowych i marmurowych. Jego pulpit wsparty jest na dwóch granitowych kolumnach, których kształt nawiązuje do kolumn ołtarzowych.

​

Pieta oraz krucyfiks z rzeźbą Chrystusa ukrzyżowanego

Pieta powstała w latach 1957–1958 w warsztacie krakowskiej rzeźbiarki, Walerii Bukowieckiej. Została wyrzeźbiona w drewnie lipowym. Figurę ufundowała Maria Małek z Nowej Wsi (zamieszkała w USA) jako wotum za ocalenie rodziny w trakcie II wojny światowej. Rzeźbę poświęcił 4 kwietnia 1958 r. ks. Mieczysław Porawski. Znajduje się przy XIII stacji Drogi Krzyżowej. 

​

Rzeźba Chrystusa ukrzyżowanego powstała w latach 1974–1976. Została wykonana w drewnie lipowym przez Walerię Bukowiecką. Pierwotnie była umieszczona na dębowym krzyżu po lewej stronie ołtarza wolno stojącego. W 2013 r. figurę przymocowano do nowego krzyża i umieszczono na filarze po prawej stronie ołtarza.

​

Ambona i konfesjonały

Ambona i konfesjonały powstały z okazji 1000-lecia chrztu Polski. Eklektyczna ambona została zaprojektowana przez Walerię Bukowiecką. Rzeźbiarka w latach 1964–1965 wykonała w drewnie lipowym płaskorzeźby czterech Ewangelistów oraz Chrystusa Dobrego Pasterza. Korpus ambony wykonano z dębu w warsztacie ks. Henryka Urbanika w Domostawie. Poświęcenie ambony odbyło się 8 grudnia 1965 r. w dniu odpustu parafialnego ku czci Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. W 1966 r. w pracowni ks. Urbanika powstały również dwa konfesjonały w stylu eklektycznym.

​

Ambona wsparta jest na sześciobocznej kolumnie i przymocowana do filaru. Na mównicę prowadzą schody, posiadające balustradę z tralkami w formie małych kolumn. Mównica posiada pięć prostokątnych płycin, oddzielonych od siebie pilastrami. W płycinach umieszczone są płaskorzeźby w stylu ludowym, przedstawiające czterech Ewangelistów i św. Pawła Apostoła. Na zaplecku ambony mieści się płaskorzeźba Chrystusa Dobrego Pasterza. Nad zapleckiem znajduje się sześcioboczny baldachim. Od dołu ozdobiony jest gołębicą Ducha Świętego w glorii, natomiast od góry – jedną dużą koroną z krzyżem i czterema mniejszymi w formie kwiatów szafranu. Konfesjonały wykonano w drewnie dębowym. Są ozdobione motywem Serca Jezusowego z kotwicą, ślepym maswerkiem, pilastrami i koronami. W 2015 r. przeprowadzono renowację ambony i konfesjonałów. 

​

Chrzcielnica 

​

Eklektyczna chrzcielnica powstała w warsztacie stolarsko-rzeźbiarskim w Domostawie. Korpus wykonano z drewna dębowego, a dekoracje snycerskie – z lipowego. Chrzcielnica posiada formę oktagonalną. Jej trzon zdobią motywy mihrabu i krzyża łacińskiego. Czasza i pokrywa posiadają płyciny z motywami akantu i kampanulami. Pokrywę czaszy wieńczy rzeźba przedstawiająca św. Jana Chrzciciela z atrybutem krzyża. W 2014 r. chrzcielnicę poddano gruntownej renowacji. Nadano jej kolorystykę nawiązującą do polichromii na ołtarzach.

​

Organy

​

25-głosowe organy powstały w latach 1975–1977 w warsztacie Jerzego Kureckiego z Koźmina. Podczas przeniesienia organów ze starego do nowego kościoła w 1998 r. dodano dwa  głosy pedałowe. Jest to obecnie instrument 27-głosowy, systemu stożkowo-pneumatycznego. W manuale pierwszym posiada 10 głosów, w manuale drugim – również 10, w pedale – 7 głosów (pierwotnie 5). Organy umieszczone są na emporze nad babińcem przy głównym wejściu.

​

Stacje drogi krzyżowej

​

Stacje drogi krzyżowej powstały w 1922 r. na zamówienie ks. Wojciecha Sapeckiego. Obrazy zostały wykonane w stylu neoklasycystycznym w krakowskim warsztacie malarskim. Pierwotnie były oprawione w ramy z drewna sosnowego. W 1998 r. sprawiono nowe ramy z drewna dębowego. W 2014 r. przeprowadzono renowację obrazów.

​

Witraże

Witraże z motywami figuralnymi zostały zaprojektowane przez artystę plastyka Józefa Gołębia z Rzeszowa. Przedstawiają głównie polskich świętych i błogosławionych. Wykonano je w latach 2005–2010 z inicjatywy ks. Jana Kądziołki i parafian.

W oknach ściany frontowej zamontowano witraże: Wniebowstąpienia Pana Jezusa (fundacji rodziny Golików i parafian), św. Stanisława (fundacji ks. Mieczysława Porawskiego), św. Wojciecha (fundacji rodziny Kowalskich), św. Andrzeja Boboli (fundacji rodziny Gołąbków i Puziów), bł. Jerzego Popiełuszki (fundacji ks. Jana Kądziołki), św. Stanisława Kostki (fundacji Marii Wyski z rodziną) oraz sługi Bożego kard. Stefana Wyszyńskiego (ufundowany przez parafian z okazji Nawiedzenia Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w dniu 22 maja 2009 r.).

​

W lewej nawie mieszczą się witraże: św. Kingi (fundacji Marii Ruszkowskiej), św. Alberta Chmielowskiego (fundacji rodziny Dziadków), bł. Anieli Salawy (fundacji rodziny Harów), św. Jadwigi Andegaweńskiej (fundacji rodziny Siembidów) oraz Chrystusa Króla; w prawej nawie – Świętej Rodziny, św. Jana Pawła II (fundacji ks. Mariana Marchuta), św. Maksymiliana Marii Kolbego, św. Józefa Sebastiana Pelczara (fundacji Stanisławy Skrzat), bł. Karoliny Kózkówny (fundacji Stelli Lambert) oraz bł. Bronisława Markiewicza.

W prezbiterium znajdują się witraże św. Faustyny Kowalskiej (fundacji ks. Jana Kądziołki) i bł. Jana Balickiego. W sklepieniu apsydy nad ołtarzem głównym mieści się witraż z wyobrażeniem Boga Ojca. Powstał w 1997 r. na zlecenie ks. Mieczysława Porawskiego. W 2016 r. został zmodyfikowany przez Józefa Gołębia, aby dostosować jego kompozycję do pozostałych witraży. 

​

Epitafia

​

W babińcu kościoła znajdują się trzy epitafia wykonane z granitu. Pierwsze z nich ufundowano w 1983 r. Upamiętnia parafian, którzy polegli w walkach w obronie wiary i Ojczyzny, a także zmarłych w więzieniach i obozach w czasie II wojny światowej. Na tablicy pamiątkowej wymienieni są parafianie z Woliny: Jakub Chwiej, Walenty i Wawrzyniec Hetnarowie, Bronisław Karaś, Walenty Koza, Józef i Michał Piłatowie, Maria z Kozów Pyzińska, Józef Siek i Andrzej Warchoł; z Nowej Wsi: Wawrzyniec Dubiel, Michał Porcja, Michał Siudy i Roman Wojtak; z Racławic: ks. Józef Kopeć, Adam Mirecki i Franciszek Szczęch.

Drugie epitafium poświęcone jest Walerii Mireckiej, wieloletniej kierowniczce szkoły w Racławicach, nauczycielce, działaczce społecznej, uczestniczce ruchu oporu NOW–AK. Zostało ufundowane w 1983 r. przez jej uczniów. W 2013 r. wmurowano tablicę poświęconą ks. Mieczysławowi Porawskiemu – długoletniemu proboszczowi parafii i budowniczemu obecnego kościoła parafialnego. Epitafium powstało z okazji 60. rocznicy rozpoczęcia posługi duszpasterskiej przez ks. Porawskiego.

​

Kaplica podziemna

​

W podziemiach kościoła znajduje się kaplica, która do 2016 r. pełniła funkcję kaplicy przedpogrzebowej. W prezbiterium znajduje się wolno stojący ołtarz główny z drewna dębowego. Na ścianie ołtarzowej umieszczony jest obraz przedstawiający modlitwę Pana Jezusa w Ogrójcu. Został on namalowany w 1920 r. przez Marię Waldeckową – malarkę, działaczkę patriotyczną, właścicielkę zespołu dworsko-parkowego w Racławicach-Waldekówce. Obraz ten był do 1956 r. elementem nastawy ołtarzowej w poprzednim kościele parafialnym.

​

Cmentarz przykościelny

​

Cmentarz przykościelny powstał ok. 1270 r. Jest najstarszą zachowaną nekropolią w powiecie niżańskim. Posiadał pierwotnie kształt pięcioboku. W latach 1270–2000 w jego centrum znajdowały się kościoły parafialne. W ich miejscu stoi obecnie figura Matki Bożej, ufundowana w 2008 r. przez ks. Mieczysława Porawskiego. Została umieszczona na postumencie z kamieni, które pochodzą z fundamentów dawnych kościołów. Dawne granice cmentarza wyznacza szpaler starodrzewu lipowego oraz fasada obecnego kościoła parafialnego. Z inicjatywy ks. Jana Kądziołki wykonano ogrodzenie terenu przykościelnego. Składa się ono z podmurówki i słupów wyłożonych czerwonym piaskowcem tumlińskim oraz przęseł z elementów kutych z żelaza.

Pochówków na cmentarzu przykościelnym dokonywano do początku XIX wieku, kiedy to założono nowy cmentarz parafialny, a także podczas I wojny światowej. Do czasów współczesnych zachował się jedynie nagrobek Józefy z Porcjów Łukowej, zmarłej w 1915 r. Był on pierwotnie wykonany z lastrika. Zastąpiono go kamieniem nagrobnym z inskrypcją na metalowej tablicy. Na obszarze nekropolii znajdują się również kamienie symbolizujące dawne miejsca pochówków. Na cmentarzu rośnie starodrzew złożony z lip drobno- i szerokolistnych. Wiek dwóch najstarszych lip drobnolistnych wynosi ok. 200–250 lat. Posiadają one głębokie bruzdy w pniach, które zostały wypalone w następstwie pożaru kościoła w 1914 r. Teren nekropolii służy obecnie jako ogród.

​

Cmentarz przykościelny został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego (nr rej. A-506 z 19 czerwca 1991 r.).

​

Dzwonnica

​

W linii ogrodzenia cmentarza przykościelnego znajduje się murowana dzwonnica typu campanila. Została wybudowana w 1911 r. z inicjatywy ks. Wojciecha Sapeckiego. Zastąpiła drewnianą dzwonnicę parawanową. Jest to czworoboczny, dwukondygnacyjny budynek z dachem namiotowym, pokrytym czerwoną blachodachówką (dawniej blachą). Naroża budowli ujęte są lizenami. Ściany parteru posiadają wklęsłe, półkoliście zakończone płyciny. Podstawę ścian zdobi boniowanie z czerwonego piaskowca tumlińskiego.

Przed I wojną światową w dzwonnicy znajdowały się trzy dzwony z lat 1663, 1702 i 1768. W okresie wojny żołnierze austro-węgierscy zarekwirowali dwa XVIII-wieczne dzwony. W 1920 r. zamontowano nowy dzwon. W 1941 r. żołnierze niemieccy dokonali konfiskaty dzwonów z 1663 i 1920 r. Obecnie w dzwonnicy mieszczą się trzy dzwony: „Maryja” (750 kg), „Stanisław” (289 kg) i „Kazimierz” (220 kg). Dzwon „Stanisław” został zdobyty przez ks. Mieczysława Porawskiego w 1955 r. prawdopodobnie podczas podróży na tzw. Ziemie Odzyskane. Pozostałe dzwony wykonano w 1958 r. w pracowni ludwisarskiej Jana Felczyńskiego w Przemyślu. Ich poświęcenia dokonał 8 grudnia 1958 r. ks. Wincenty Boczar, dziekan rudnicki.

​

Staraniem ks. Jana Kądziołki w 2004 r. przeprowadzono gruntowną renowację dzwonnicy. Wymieniono m.in. więźbę dachową i pokrycie dachowe, położono nowe tynki, uszczelniono ubytki za pomocą iniekcji ciśnieniowych, wykonano boniowania oraz zamontowano napęd elektromagnetyczny dzwonów.

​

Plebania

Plebania powstała w 1821 r. z inicjatywy ks. Antoniego Wrześniewskiego. Została wzniesiona z cegły oraz wapienia łamanego. Rozbudowano ją w końcu XIX w. W 1961 r. staraniem ks. Mieczysława Porawskiego dobudowano skrzydło z tyłu budynku i przeprowadzono remont wnętrza. W latach 2003–2004 za sprawą ks. Jana Kądziołki dokonano gruntownej renowacji obiektu. Prace polegały m.in. na wymianie więźby i pokrycia dachowego, położeniu nowych tynków, uszczelnieniu ubytków za pomocą iniekcji ciśnieniowych, konserwacji stolarki drzwiowej i okiennej oraz wykonaniu boniowania.

Plebania jest parterowym budynkiem w stylu klasycystycznym. Składa się z prostokątnego korpusu i przyległego do niego prostopadle skrzydła. Wejście od frontu osłania portyk z dwiema kolumnami doryckimi i trójkątnym frontonem z drewnianym naczółkiem. Dół elewacji zdobią boniowania z polerowanego szaro-żółtego piaskowca. Balustrada ganku i parapety okienne pokryte są płytami z polerowanego czerwonego granitu. Czterospadowy dach wykonano z czerwonej blachodachówki (pierwotnie z ceramicznej dachówki zakładkowej). Przed budynkiem znajduje się figura św. Antoniego Padewskiego. Rzeźba została wykonana z piaskowca. Jej fundatorem był prawdopodobnie ks. Antoni Bober, proboszcz parafii w latach 1827–1882. Przy plebanii rośnie potężna lipa drobnolistna. Obwód jej pnia w pierśnicy wynosi 6,5 m. Wiek drzewa szacuje się na ok. 450–500 lat.

​

Plebania została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego (nr rej. A-506 z 19 czerwca 1991 r.).

​

Cmentarz parafialny

Cmentarz parafialny został założony po wydaniu dekretu cesarza Józefa II Habsburga z 11 grudnia 1783 r. w sprawie likwidacji cmentarzy przykościelnych i pochówków poza obszarami zamieszkałymi, najprawdopodbniej na początku XIX w. Zastąpił dawny cmentarz przykościelny. Ulokowano go poza terenem zabudowanym na granicy Zagumnia i Smyczka w Racławicach.

Na cmentarzu znajduje się ponad 80 nagrobków z XIX i początku XX w. w stylu klasycystycznym, neogotyckim i romantycznym. Zostały wykonane z piaskowca i granitu przez rzeźbiarzy-kamieniarzy: Ferdynanda Majerskiego z Przemyśla, rodzinę Janików z Rzeszowa, Michała Jękot z Rozwadowa oraz artystów, którzy nie sygnowali swoich dzieł. Najstarsze nagrobki mają formę kamienia z żelaznym krzyżem i nie posiadają inskrypcji. Najstarszy zachowany nagrobek z inskrypcją należy do Jana Piotrowskiego, właściciela majątku ziemskiego w Przędzelu. Został wykonany w 1834 r. z piaskowca i ma formę kolumny doryckiej.

​

Na cmentarzu dokonywano niegdyś pochówków katolików obrządku łacińskiego i greckiego narodowości polskiej, austriackiej, ukraińskiej i czeskiej, którzy należeli do naszej parafii oraz parafii greckokatolickiej w Dąbrówce. Spoczywa na nim wiele osób zasłużonych dla Kościoła i Ojczyzny: duszpasterze, powstańcy styczniowi, uczestnicy walk z okresu I i II wojny światowej, żołnierze Armii Krajowej, działacze społeczni, właściciele okolicznych majątków ziemskich, posłowie II Rzeczypospolitej i urzędnicy powiatu niżańskiego. Obecnie na cmentarzu odbywają się pogrzeby katolików obrządku łacińskiego z naszej parafii i z Niska-Podwoliny.

​

Cmentarz parafialny został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego (nr rej. A-652 z 17 czerwca 1988 r.).

​

Kaplica cmentarna pw. Miłosierdzia Bożego

Kaplica cmentarna pw. Miłosierdzia Bożego powstała z inicjatywy ks. Jana Kądziołki i parafian. Prace przy jej budowie trwały od 8 sierpnia do 19 grudnia 2015 r. Projekt wykonał arch. Kazimierz Kornafel z Gorzyc. Obowiązki inspektora nadzoru budowlanego pełnił Stanisław Siek z Jarocina, a kierownika budowy – Marian Maziarz z Racławic. Kaplica została wybudowana sposobem gospodarczym przez murarzy i pomocników pochodzących z naszej parafii. Do murowania wykorzystano część materiałów zakupionych przez ks. Mieczysława Porawskiego, które pozostały po zakończeniu budowy kościoła. Prace wykończeniowe rozpoczęto 11 marca 2016 r. 29 października tego samego roku ks. bp Krzysztof Nitkiewicz, ordynariusz sandomierski, dokonał uroczystego poświęcenia kaplicy i symbolicznego grobu dziecka utraconego. 

​

Kaplica cmentarna została zbudowana w stylu postmodernizmu historyzującego z elementami nawiązującymi do neogotyku. Posiada prostokątny korpus, zakończony nieco węższym, trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Do korpusu i prezbiterium przylegają pomieszczenia zakrystii i chłodni. Wejście ocienia sześciokolumnowy portyk z pięciobocznym frontonem i dwuspadowym dachem. Nad portykiem znajduje się półkoliście zwieńczona blenda z kratą okienną. Ściany zewnętrzne są licowane cegłą klinkierową. Dwuspadowy dach wykonany jest z blachy trapezowej. Wieńczy go wieżyczka sygnaturkowa z prostopadłościenną podstawą, ośmioboczną ażurową latarnią i hełmem zakończonym krzyżem.

​

Wnętrze posiada jedną nawę i sklepienie zwierciadlane. Ściany podzielone są pilastrami na równe pola. Nad wejściem głównym mieści się chór muzyczny. W prezbiterium znajdują się: wolno stojący ołtarz główny z greckim monogramem XP oraz lektorium, wykonane w Zakładzie Kamieniarskim Mariana Stadnickiego i Jana Szybiaka w Nisku), obraz Miłosierdzia Bożego autorstwa Heleny Staniek (fundacji Tadeusza Bartoszka), a także kompozycja złożona z tabernakulum, wiecznej lampki i stiukowej płaskorzeźby z wyobrażeniem modlącej się duszy czyśćcowej, autorstwa Agnieszki Stopyry (fundacji Haliny Ćwikły i Joanny Kochańczyk).

​

W oknach znajduje się 10 witraży z motywami figuralnymi, autorstwa artysty plastyka Józefa Gołębia z Rzeszowa. 5 większych przedstawia: Matkę Bożą Miłosierdzia (fundacji Marii i Stanisława Cagarów), Ukrzyżowanie Pana Jezusa (fundacji rodziny Sałęgów), Zmartwychwstanie Pana Jezusa (fundacji Krystyny i Mieczysława Barnatów z rodziną), Wniebowstąpienie Pana Jezusa (fundacji członków róż Matki Bożej Różańcowej i św. Antoniego), Paruzję (fundacji Stefanii i Leopolda Siudów z rodziną). Pozostałe, mniejsze witraże, obrazują aniołów. Ich fundatorami są:  ks. Paweł Małek i ks. Piotr Rej, wspólnota leśna wsi Racławice, Grażyna i Jan Zyburowie, Maria Bis i Małgorzata Bacławska oraz Anna.

​

​

Opracował Łukasz Szczurowski

​

​

Bibliografia

​

• Barć B. (red.) 2012. Przeszli przez tę ziemię czyniąc dobro. Cmentarz w Racławicach. Wyd. Sztafeta, Stalowa Wola, ss. 107.

• Barć B. (red.) 2017. Ofiarne życie ks. Mieczysława Porawskiego. Wydawnictwo Diecezjalne w Sandomierzu, Racławice, ss. 157.

• Moskal T. (brak daty). Zarys dziejów parafii Racławice, maszynopis, ss. 25.

• Barnat M. 2013. Potop szwedzki. Bitwa pod Niskiem 28 marca 1656 r. Towarzystwo Ziemi Niżańskiej, Nisko-Racławice, s.

• Florek M. 1995. Zabytkowe cmentarze i mogiły w Polsce. Województwo tarnobrzeskie. Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, Narodowa Instytucja Kultury, Warszawa, s.

• Garbacz D. 2005. Racławickie kościoły [w:] Sztafeta

• Lawera H., Bata A. 1998. Nisko i okolice. Wyd. Roksana, Krosno, s.

• Ogiński J. 2004. Cmentarz racławicki [w:] Sztafeta

• Ogiński J. 2011. Pomniki przyrody i kapliczki w powiecie niżańskim. Wyd. Sztafeta, Stalowa Wola, s. 29, 31.

• Przeździecki A. 1864. Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis Opera Omnia. T. VIII. Liber beneficiorum dioecesis cracoviensis nunc primum e codice autographo editus. T. II. Typographia Kirchmajeriana, Kraków, s. 362–363.

• Ptaśnik J. 1913. Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207–1344. Wydawnictwo Komisji Historycznej Akademii Umiejętności w Krakowie, Kraków, s. 166.